คดีอาญา ได้แก่คดีความที่มีโทษทางอาญา 4 สถาน ได้แก่ ประหารชีวิต จําคุก กักขัง ปรับ และริบทรัพย์สิน ฐานความผิดเป็นไปตามประมวลกฎหมาย อาญาเช่น คดีความผิดต่อร่างกาย ความผิต่อทรัพย์ เช่นปล้นทรัพย์ ลักทรัพย์ รับ ของโจร คดีข่มขืน คดีหมิ่นประมาท เป็นต้น และกฎหมายอื่นที่มีโทษทางอาญา เช่น กฎหมายจราจร กฎหมายราชทัณฑ์ เป็นต้น คดีอาญาแบ่งกว้าง ๆ ได้ ๒ ประเภท คือ 

คดีอาญาที่ยอมความได้ได้แก่คดีที่ราษฎรเป็นผู้เสียหาย บางคดี ก็ ให้อํานาจพนักงานสอบสวน หรือพนักงานอัยการ เปรียบเทียบปรับได้ 

คดีอาญาที่ยอมความไม่ได้ คดีประเภทนี้ รัฐเท่านั้นเป็นผู้เสียหาย เป็นหน้าที่ของ พนักงานสอบสวน และพนักงานอัยการเป็นผู้ฟ้องคดี แต่มีบาง กรณี ประชาชนก็ฟ้องเอง หรือเข้าเป็นโจทก์ร่วมกับพนักงานอัยการได้ คดีอาญานี้ ในคดีที่มีโทษจําคุก ผู้ตกเป็นจําเลยจะต้องมีทนายความ ถ้า ไม่มีและต้องการมีทนายความ ศาลจะตั้งทนายความให้ 

คดีแพ่งเกี่ยวเนื่องคดีอาญา 

คดีแพ่งเกี่ยวเนื่องคดีอาญา ได้แก่คดีที่มีฐานความผิดหลักมาจากการกระทํา 

ความผิดทางอาญา ที่มีผู้เสียหายโดยตรงจากการกระทําความผิดนั้น และผู้เสียหายนั้น มีสิทธิได้รับค่าทดแทน หรือมีสิทธิเรียกทรัพย์คืน คดีประเภทนี้ ผู้เสียหายสามารถร้องขอไปยังพนักงานอัยการ ให้พนักงานอัยการเรียกค่าทดแทนความเสียหายแทน หรือจะฟ้อง เป็นคดีแพ่งต่างหากก็ได้คดี ประเภทนี้ เช่น คดีที่เกิดจากการจราจร เป็นต้น